Het Marais Audomarois

Moeras zonder grenzen

Het moeras strekt zich uit over vijftien gemeenten, is 3726 hectare groot, telt om en bij de 4000 eigenaars en 13.200 percelen en wordt doorkruist door 700 km waterwegen ... Een met klei bezette kom van 2 à 3 m hoog ligt op het punt waar drie verschillende zones samenkomen. In het westen grenst het moeras aan de heuvels van Artois, waar het het water van rivieren zoals de Aa opvangt. In het oosten ligt Vlaanderen. Het moeraswater stroomt weg via het smalle gedeelte van Watten in het noordwesten, in de Vlaamse maritieme vlakte die in de middeleeuwen op zee wordt ingepalmd.

In die tijd beginnen de inwoners van de gemeente, en met name die van de wijk Haut-Pont en Lyzel in Saint-Omer, het moeras te ontginnen, want het grondgebied van de stad strekt zich uit over zowat 40% moeras. De aanleg van het moeras en de uitbreiding van de stad zijn nauw met elkaar verbonden. Omstreeks 1100 wordt een kanaal gegraven, dat langs de Artois-zijde van het moeras, de stad (Port au lait battu) en Watten met elkaar verbindt. In 1165 wordt een nieuw ingedijkt kanaal gegraven, dat de Haut-Pont doorkruist. Dit kanaal bevordert niet alleen de afvoer van water, maar het moeras rondom de stad kan tussen ongeveer 1165 en 1215 ook worden ontgonnen. Wat opvalt, is de doolhof van kronkelende kanalen. Pas op het einde van de 18e eeuw, maar vooral in de 19e eeuw worden de laaglanden geëxploiteerd door middel van de aan de Nederlanders ontleende poldertechniek. De watervakken, waarin het waterpeil wordt geregeld door middel van dijken en bemalingsmolens, bestaan uit smalle stroken land, “repelpercelen” genoemd en van elkaar gescheiden door “watergangen”. Ze vormen een zeer regelmatig landschap, dat vanuit de lucht zeer gemakkelijk te herkennen is.

Schoonheid tussen water, aarde en lucht

Het moeras is ontstaan door de aard van de bodem, maar ook door zijn geschiedenis en het vertoont uiteenlopende landschappen. De seizoenen, het licht en de grillen van het weer maken dat het permanent wordt vernieuwd. En of je er nu doorheen wandelt of vaart of eroverheen vliegt, telkens weer ziet het er helemaal anders uit en het wordt ook op vele verschillende manieren gebruikt. Elk perceel van dit enige nog overblijvende moeras waar aan groenteteelt wordt gedaan, brengt jaarlijks verschillende oogsten op. In de vele kanalen en vijvers kan de vis kuit schieten, en ze trekken ook vissers aan. Het uiterst gevarieerde grondgebied kreeg beschermings- en beheersstatuten toegewezen, die gelden voor de verschillende beschermde natuurlijke omgevingen met een zeer rijke fauna en flora. Ook de mens is permanent aanwezig in het moeras en in de zomermaanden trekt het almaar meer bezoekers aan.

Het moeras bestaat uit uiteenlopende natuurlijke omgevingen: rietlanden, gebieden met hoge grassen (megaphorbiae), turfbossen, vochtige weiden, sloten en rivieren, ... Een derde van de Franse waterflora en de helft van die van de regio is hier vertegenwoordigd. In totaal werden er 400 plantensoorten en 490 paddenstoelen geregistreerd. In deze middens gedijen ook zeldzame en beschermde diersoorten. Er werden meer dan 230 vogelsoorten geteld, waarvan trekvogels als de woudaap – de kleinste reigersoort in Europa. Er leven ook 70 weekdieren, 26 vissoorten, ... Deze (gedeeltelijke) inventarissen getuigen van de grote diversiteit van het moeras en benadrukken hoe belangrijk het is dat iedereen zijn verantwoordelijkheid opneemt om dit gemeenschappelijke erfgoed te beschermen.

In 2008 wordt het moeras opgenomen in de internationale Ramsar-conventie

Deze internationale overeenkomst ten gunste van watergebieden, de “Ramsar-conventie”, is een intergouvernementeel verdrag voor het behoud en het rationele gebruik van watergebieden en hun rijkdommen. In 2013 werd het moeras van Saint-Omer ook in de kijker geplaatst door het “Mens- en Biosfeerprogramma” van de Unesco. Deze internationale erkenningen dragen bij tot een duurzaam beheer om het behoud van dit uitzonderlijke grondgebied te verzekeren.

Het “Parc naturel régional des Caps et Marais d’Opale” (Regionaal natuurreservaat Kapen en Moerassen in de Opaalstreek) zet zich al enkele decennia lang in om het moeras te beschermen, er informatie over te verspreiden en het in de kijker te plaatsen. Onlangs nog heeft de Communauté d’Agglomération de handen in elkaar geslagen om dit uitzonderlijke gebied te behouden, er de aandacht op te vestigen en de waarde ervan te doen inzien.